جلسه سخنرانی دکتر خلیل پروینی با عنوان "چیستی زبان دین" با حضور اساتید گروه آموزش زبان و ادبیات عربی و جمع کثیری از دانشجویان در دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.
دکتر پروینی ابتدا با ذکر مقدمه ای در باب فضایل ماه مبارک رمضان و ارتباط آن با قرآن کریم و اشاره به هدایت بودن قرآن، تأمل در زبان قرآن و کوشش در بازشناسی این زبان را یک ضرورت دانستند ایشان دو عامل: انس و اشتیاق دین ورزان و نیز وجود معانی غیبی و ماورایی مانند وجود خدا، فرشتگان، شیاطین، وحی و... را از جمله علل و انگیزه های تأمل در زبان متون دینی و چگونگی فهم گزاره های این متون را از دغدغه های دیرین دین پژوهان و دین داران خواندند.
ایشان ضمن بیان این نکته که دین دارای محتوایی است که از طریق ابزار زبان انتقال می یابد تلاش برای فهم زبان دینی امری با سابقه دانستند، به اهمیت مضاعف این مسأله در اندیشه غربی اشاره نموده، و تلاش های دین پژوهانه از قبل از دوره رنسانس را فتح باب نگرشهای انتقادی به متون دینی یهودی و مسیحی برشمردند و ضمن بیان چالشهای فهم زبان دین در غرب پس از دوران رنسانس، نتیجه این چالشها را در؛ سلب معنا از گزاره های دینی، کارکردگرایی محض، نمادانگاری و واقع نگری انتقادی از زبان دین، نادیده گرفتن قصد مؤلف و محتوای متن، وابسته نمودن معنا به ذهنیت خواننده (رهیافت هرمنوتیکی) و... بیان کردند.
ایشان در ادامه و پس از طرح سابقه زبان پژوهی دینی در غرب و چالشهای موجود برسرآن و پیامدهای ناشی از این چالشها ،جهت تامل و تعمق بیشتردرباره چیستی زبان گفتمانی قرآن، سؤالاتی را مطرح کردند:
-.آیا همین رویکردهای زبان دینی و هرمنوتیکی تنها گزینه پیش روی مسلمانان در فهم زبان قرآن است؟
-. اصلا هویت زبان قرآن چیست؟
-.خداوند در مخاطبه تشریعی قرآن و ابلاغ پیام هدایت انسان از چه سبک و شیوه هایی استفاده کرده است؟
-.آیا قرآن در قالب زبان تخصصی، علمی، فلسفی بیان شده است یا به زبان متعارف معمول بشر؟
-.آیا قرآن دارای زبان واحد است یا به تناسب تنوع و فراوانی موضوعات طبیعی و ماورای طبیعی و نیز با توجه به سطوح و لایه های تو در توی معانی جاویدانش، دارای زبانهای ترکیبی و متعدد و متنوع است؟
-.آیا زبان قرآن در ساحات متنوع گزارهها و آموزهها، زبان واقعگرایانه و واقع گویانه و معرفت محوراست یا صرفا زبانی کارکرد گرایانه و احساس برانگیز و نمادین؟
-.آیا زبان قرآن، قاعده مند است یا هنجار شکن و شالوده شکن؟
-.آیا زبان قرآن ناظر بر معانی ویژه و وضع عرفی خاص است یا ناظر بر همان معنای عام لغوی عرفی؟
-.قرآن زبان نمادها یا حقایق متعالی؟ آیا زبان قرآن در قلمرو مفاهیم متافیزیکی، شبحی و سایه ای از حقیقت است یا خود حقیقت؟
لازم به ذکر است که منظوراز زبان قرآن طبیعتا تعیین نوع زبان از حیث خانواده های زبانی نیست چرا که همگان می دانند زبا قرآن ، عربی است بلکه منظور زبان گفتمانی و مفاهمه ای قرآن با مخاطبانش در طول تاریخ می باشد.
از جمله محورهای اصلی این سخنرانی موارد زیر است:
توجه به زبان دین در دوران باستان و نیز در دوران قرون وسطی ، توجه به زبان دین در عصر جدید، پیدایش بسترهای نو در طرح زبان دین، برخی زمینه های پیدایش عصر جدید، برخی ویژگی های فکری و فرهنگی غرب و تفاوت ان با زمینه های دینی – فکری جهان اسلام، آثار فکری فرهنگی قرآن، اهتمام به زبان قرآن در دانش های اسلامی، پیوند دین و زبان در فرهنگ اسلامی، زبان قرآن در ساحت مفردات، زبان قرآن در سطح گزاره ها و جملات، زبان قرآن زبان نمادها یا حقایق متعالی؟، زبان قرآن زبان ویژه هدایت...
در پایان این نتیجه گرفته شد که رهیافتهای موجود در غرب در باره زبان دین، به فهم زبان قرآن کمک می کند اما تطبیق کامل همه آن رهیافتها و رویکردها بر زبان قرآن مخصوصا رهیافتهای مربوط به خوانشهای نا متناهی و مرگ نویسنده به هیچ وجه درست نمی تواند باشد چرا که قرآن خودش را نور و هدایت معرفی می کند پس نمی تواند دلاتهای روشن نداشته باشد البته قرآن کریم سطوح و لایه های معنایی دارد همانگونه که امام صادق علیه السلام می فرماید: کتاب الله علی أربعة أشیاء: 1.العبارات 2.الإشارات 3.اللطائف 4.الحقائق .
عبارات را عوام ،اشارات را خواص، لطائف را اولیاء الله و حقایق را انبیاء الله می فهمند ،این مطلب فرق می کند با انچه که شالوده شکنان می گویند متن می تواند به تعداد خوانندگان خوانشهای نا متناهی داشته باشد.
در ادامه استادان و دانشجویان ضمن طرح پرسش هایی ، به ارائه دیدگاههای خود پرداختند.
این برنامه توسط گروه آموزشی زبان و ادبیات عربی و با همکاری انجمن علمی دانشجویان و به مناسبت برگزاری جلسه افطاری این گروه در سالن استاد شکویی برگزار و با استقبال جمع کثیری از اساتید و دانشجویان مواجه شد.
  |